آیا موز ها رادیواکتیو هستند؟ - مجله 90 جعبه

خبرنگاران | شاید شما هم شنیده باشید که موز اندکی رادیواکتیو است، اما معنای آن چیست؟ به رغم این حقیقت که ما ابرقهرمان نیستیم، آیا بدن ما هم رادیواکتیو است؟

به گزارش خبرنگاران ، تشعشع انرژی ای است که از یک نقطه به نقطه دیگر حرکت می نماید؛ یا به صورت امواج یا به صورت ذرات. ما هر روز از منابع مختلفِ طبیعی و مصنوعی در معرض تشعشع قرار داریم. تشعشع کیهانیِ خورشید و فضا، تشعشع صخره ها و خاک، همینطور رادیواکتیویته (پرتوافشانی) در هوایی که نفس می کشیم و در غذا و آب همگی منابع تشعشع طبیعی هستند.

موز نمونه رایجی از منبع طبیعی تشعشع است. این میوه حاوی سطوح بالایی از پتاسیم است و مقداری کمی از آن رادیواکتیو است. این حقیقت نباید مانع موز خوردن شما گردد، چون مقدار این تشعشع بسیار اندک و کمتر از تشعشع پس زمینه ای طبیعی است که ما هر روز در معرض آن هستیم. منابع مصنوعی تشعشع درمان های پزشکی و اشعه های ایکس، تلفن های همراه و کابل های برق هستند. یک تصور اشتباه رایج وجود دارد مبنی بر اینکه منابع مصنوعی تشعشع خطرناک تر از منابع طبیعی آن هستند. اما این حقیقت ندارد! هیچ ویژگی ِ فیزیکی وجود ندارد که سبب تفاوت تشعشع مصنوعی گردد یا آن را آسیب زاتر از تشعشع طبیعی کند. آسیب زاییِ این تشعشعات به مقدار آن ها بستگی دارد نه منبع آنها.

تفاوت بین تشعشع و رادیواکتیویته چیست؟

واژگان تشعشع و پرتوافشانی (رادیواکتیویته) را معمولاً به یک معنا و به جای یکدیگر به کار می برند. این دو واژه به هم مرتبط هستند، اما دقیقاً یک چیز نیستند. پرتوافشانی یا رادیواکتیویته یک ماده مقدار متلاشی شدن و فرایندهایی را توصیف می نماید که به وسیله آن ها این متلاشی شدن صورت می گیرد؛ بنابراین پرتوافشانی را می توان فرایندی دانست که به وسیله آن عناصر و مواد سعی می نمایند ثابت شوند و تشعشع، انرژی آزادشده حاصل از این فرایند است.

تشعشع یون ساز و تشعشع غیریون ساز

تشعشع را بر اساس سطح انرژی می توان به دو نوع تقسیم کرد:

تشعشع یون ساز برای برداشتن الکترون از یک اتم که می تواند ترکیب شیمیایی یک ماده را تغییر دهد انرژی کافی دارد. مثال های تشعشع یون ساز شامل اشعه های اکس و رادون (گاز رادیواکتیو موجود در صخره ها و خاک) می شوند.

تشعشع غیریون ساز انرژی کمتری دارد، اما همچنان مولکول ها و اتم ها را تحریک می نماید و این امر سبب حرکت و جنبش سریع تر آن ها می گردد. منابع رایج تشعشع غیریون ساز شامل تلفن های همراه، کابل های برق و اشعه های فرابنفش (UV) خورشید می گردد.

طیف الکترومغناطیسی شامل انواع پرتوهای الکترومغناطیسی است.

آیا تمام تشعشعات خطرناک هستند؟

تشعشع همواره خطرناک نیست و به نوع، قدرت و مقدارِ قرار گرفتن در معرض آن بستگی دارد. معمولاً هرقدر سطح انرژی تشعشع بالاتر باشد، مقدار آسیب رسانی آن بیشتر خواهد شد. برای مثال، می دانیم قرارگیریِ بیش از حد در معرض تشعشع یونیزه گاز رادون به صورت طبیعی می تواند به دی ان ای و بافت های بدن آسیب برساند. بعلاوه می دانیم که تشعشع غیریون ساز از قبیل اشعه های UV خورشید در صورتی می تواند خطرناک باشد که فرد در معرض سطوح بسیار شدید قرار گیرد که سبب آسیب های بدی از جمله سوختگی، سرطان یا کوری می گردد.

مهمتر از آن، از آنجا که ما این خطرات را درک نموده و می شناسیم، می توانیم از خودمان در برابر آن ها محافظت کنیم. کارشناسان ملی و بین المللی راهنما هایی برای تضمین ایمنی و حفظت مردم و محیط در برابر تشعشع ارائه نموده اند. برای تشعشع یون ساز، حفاظت به معنای این است که مقادیر بالاتر از تشعشع پس زمینه ای طبیعی را تا حد امکان پایین نگه دارید، برای مثال، در حیطه پزشکی از تصویربرداری فقط در بخش های مورد احتیاج بدن بهره ببرید، مقدار آن را پایین نگه دارید و کپی تصویربرداری ها را برای اجتناب از تکرار آزمایش ها نگه دارید.

برای تشعشع غیریون ساز، حفاظت به معنای این است که قرارگیری در معرض آن ها را پایین تر از حد مجاز نگه دارید. برای مثال، تجهیزات ارتباط از راه دور از تشعشع غیریون ساز فرکانس رادیو استفاده می نمایند و باید در محدوده مجاز ایمنی فعالیت نمایند. علاوه بر این، در خصوص تشعشع UV خورشید، وقتی سطح شاخص UV به 3 و بالاتر از آن می رسد، باید با استفاده از کرم ضدآفتاب و لباس از خودمان مخافظت کنیم.

تشعشع در پزشکی

وقتی صحبت از قرارگیری در معرض تشعشع می گردد، خطرات واضحی وجود دارد، اما نباید مزایای آن را نادیده گرفت. یک نمونه رایج از تشعشع، استفاده از آن در پزشکی مدرن است. تصویربرداری پزشکی از تکنیک های تشعشع یون ساز از قبیل اشعه های اکس و سی تی اسکن ها همینطور تکنیک های تشعشع غیریون ساز از قبیل فراصوت و ام آرآی استفاده می نماید. این نوع تکنیک های تصویربرداریِ پزشکی به پزشکان اجازه تماشا اتفاقات درون بدن را می دهند و معمولاً منجر به تشخیص های زودهنگام و کمترتهاجمی می شوند. تصویربرداری پزشکی می تواند به جلوگیری از ابتلا به بیماری های جدی هم یاری کند.

از تشعشع برای یاری به درمان بیماری های خاص نیز استفاده می گردد، چون تشعشع می تواند بافت های سرطانی را بکشد، تومور را کوچک کند یا حتی درد را کاهش دهد. پس، آیا بدن ما هم رادیواکتیو است؟ پاسخ مثبت است. بله مانند هر چیزی که در اطراف ما است، ما هم اندکی رادیواکتیو هستیم، اما مقدار آن آنقدر ناچیز است که احتیاجی به نگرانی نیست. بدن ما طوری ساخته شده که با مقادیر اندک تشعشع کنار بیاید به همین علت قرارگرفتن در معرض تشعشعات در زندگی عادی روزمره هیچ خطری ندارد، فقط انتظار نداشته باشید این تشعشعات شما را به ابرقهرمان تبدیل کند، چون ابرقهرمان ها فقط در فلیم های علمی تخیلی وجود دارند.

منبع: Sciencealert

مترجم: زهرا ذوالقدر