روایتی از آخرین تاج - مجله 90 جعبه

همچنین هزینه های بسیار که او صرف جشن های 2500 ساله می کرد یکی از عوامل افزایش فقر و بدهی مردم ایران برای سال ها شد.

نکته جالب این بود که هیچ کدام از ایرانی ها در این جشن ها نمی توانستند حضور پیدا نمایند به جز خود درباریان و نوکران شان.

در واقع همه هزینه های سرسام آور از جیب ملت هزینه می شد و با این وجود کسانی که هیچ سودی نمی بردند خود مردم بودند بنابراین همین بخش از تاریخ دستمایه ساخت مستند شده و گروه سیاسی شبکه دوی سیما در مستند آخرین تاج به این موارد پرداخت نموده است.

این گروه تهیه و کارگردانی این اثر را به محسن اولیایی سپرد که در کارنامه اش ساخت مستندهایی با موضوع انقلاب کم ندارد.

از او در 12 بهمن هم مستند پرواز پیروزی روی آنتن شبکه دو رفت و حالا در تازه ترین ساخته اش درباره انقلاب سراغ موضوع ولخرجی های محمدرضا شاه رفته که از همین شبکه پخش می گردد.

به همین دلیل با تهیه نماینده و کارگردان مستند و حامد باقری تنها گوینده این مستند به گفت و گو نشسته ایم که در ادامه می خوانید.

چرا آخرین تاج؟

هر اثر نمایشی و غیر نمایشی بر مبنای اهدافی ساخته می گردد و معمولا سازندگان هم علاقه مند هستند دست روی موضوعاتی بگذارند که کمتر دستمایه ساخت اثری شده باشد یا این که سعی می نمایند از زاویه تازه تری به موضوع نگاه نمایند.

این اتفاق در مستندهای انقلابی که با آغاز ایام دهه فجر روانه شبکه های مختلف سیما شده، اتفاق افتاده است و مستندسازان سعی کردند از زوایای متفاوت به موضوع انقلاب نگاه نمایند.

گروه سیاسی شبکه دو سیما هم مستثنا از این موضوع نیست و کوشش نموده با تهیه مستندهای متنوع از انقلاب، اطلاعات بسیار کاربردی در اختیار مخاطبان بگذارد، به ویژه مخاطبان نسل جوان که در آن برهه از تاریخ حضور نداشتند.

اولیایی، کارگردان و تهیه نماینده، درباره موضوع مستند آخرین تاج می گوید: تا به امروز مستندسازان مستندهای مختلفی از انقلاب ساخته و روانه آنتن نموده اند. اما آنچه اهمیت دارد این است که بتوانیم از زوایای تازه ای به مفاهیم انقلاب نگاه کنیم و اطلاعات جدیدی در اختیار مخاطبان قرار بدهیم. به همین دلیل ما در مستند آخرین تاج به وقایعی که بعد از روی کار آمدن محمدرضا شاه اتفاق افتاده، می پردازیم و تمرکز روی ولخرجی هایی داشتیم که او انجام داده بود. محمدرضا شاه سال1320 بر تخت نشست اما 26سال بعد یعنی 4آبان1346 مراسم تاجگذاری را انجام داد. برای برگزاری این مراسم هزینه های سرسام آوری شد.

در واقع در آن مقطع زمانی که قیمت نفت افزایش یافت، او به جای این که این هزینه را صرف کارهای زیرساختی در کشور انجام بدهد، صرف هزینه های شخصی می کرد. همچنین در جشن های2500 ساله و جشن هنر شیراز نیز از درآمدهای نفتی استفاده می شد و ما در مستند آخرین تاج به همه ولخرجی های محمدرضا شاه پرداختیم که همه این موارد نارضایتی مردم را به دنبال داشت و منجر به انقلاب شد. البته سفارش دهنده این مستند گروه سیاسی شبکه دو بود که ویژه مناسبت ها، مستندهایی متنوع فراوری و روانه آنتن می نماید. برای ایام دهه فجر هم مستندهایی سفارش داده بود و قرعه به نام ما افتاد تا بتوانیم درباره این بعد از تاریخ، مستند آخرین تاج را بسازیم.

بهره بردن از تصاویر آرشیوی

مستند آخرین تاج در قالب مستندهای آرشیوی است که تهیه شده و از شبکه دو پخش می گردد.

تهیه نماینده این مستند دراین باره شرح می دهد: به نظرم کسانی که در ساخت مستندهای تاریخی فعال هستند باید علاقه مند به مسائل تاریخی بوده و دغدغه مند باشند، زیرا در غیر این صورت نمی توانند مستندهایی بسازند که کاربردی برای مخاطبان باشند، چون مستند باید جنبه آموزشی هم برای بینندگان داشته باشد بنابراین مستندساز باید جهت پژوهش را درست رفته باشد و درباره بخش های مختلف کارش تحقیق و پژوهش انجام داده باشد تا به قول معروف دست پر راهی کار گردد. ما هم برای ساخت مستند آخرین تاج از منابع مختلف استفاده کردیم. البته من قبل از فراوری این مستند مطالعاتی داشتم و سعی کردم برای ساخت این مستند از اسناد استفاده کنم تا بر اساس واقعیات حرف بزنیم که برای مخاطبان هم تأثیرگذارتر باشد. همچنین عکس ها، تصاویر آرشیوی و قراردادها را رصد کردم تا از بهترین تصاویر آرشیوی استفاده کنیم و اگر بعضی از این تصاویر به لحاظ کیفیت مناسب نبودند روی تنظیم نور کارکردیم تا بتوانیم مستند قابل قبولی برای مخاطبان آماده پخش کنیم. درمجموع تحقیق ،نگارش و فراوری این اثر یک ماه زمان برد.

طبق اسناد صحبت کنیم

به گفته محسن اولیایی، مستندسازان آرشیوی باید به این موضوع توجه نمایند که طبق اسناد کارشان را انجام بدهند تا بیشتر دیده گردد.

وی شرح می دهد: نسل جوان علاقه مند نیست آثاری تهیه و پخش نماییم که ما قضاوت کنیم. آنها علاقه مند هستند که همه خوراک را در اختیارشان بگذاریم تا خودشان بر اساس دیده ها و شنیده ها قضاوت نمایند. به همین دلیل وقتی ما در مستندهای انقلابی بر اساس اسناد و واقعیات عمل کنیم، مسلما می توانیم نظرشان را جلب کنیم، زیرا تاثیری که اسناد دارد چیز دیگری نمی تواند داشته باشد. بنابراین ما به جای قضاوت کردن فقط در یک اثر از مستندات حرف بزنیم تا آنها هم بر اساس چیزهایی که می بینند قضاوت نمایند.

وی ادامه می دهد: از سوی دیگر تلویزیون مخاطبان گسترده ای دارد و می تواند به واسطه آثار مختلف نه تنها مخاطبان را سرگرم کند، بلکه به آنها آموزش هم بدهد. با توجه به این که مطالعه مردم ما کم است و کمتر کتاب می خوانند، به همین دلیل ما در قالب کارهای نمایشی و غیرنمایشی می توانیم از اتفاقات مختلف تاریخی بگوییم. بنابراین مستند هم یکی از قالب هایی است که می تواند اطلاعات خوبی را به مخاطبان انتقال دهد. با توجه به این که تاریخ معاصر کشورمان هم پرتنش است، بنابراین احتیاج است تا اطلاعات صحیح از تاریخ به بینندگان ارائه گردد. متن نریشن مستند آخرین تاج را هم حامد باقری تنها می خواند که کوشش نموده با صدای خوب و لحن مناسب روایت این مستند را به درستی انجام دهد تا مخاطبان هم ارتباط خوبی دریافت نمایند.

گوینده باید مراقب لحن گفتارش باشد

بعضی بر این باور هستند که کار گویندگان سخت نیست زیرا فقط کافی است یک صدای خوش داشت و متنی را با دقت خواند. در حالی که این طور نیست و باید گوینده، اوج و فرود صدایش را در هنگام قرائت متن متناسب با صحنه تنظیم کند. حامد باقری تنها هم گوینده مستند آخرین تاج است.

وی درباره گویندگی این مستند شرح می دهد: آقای محسن اولیایی، تهیه نماینده و کارگردان این مستند از دوستان قدیمی من هستند و شناخت خوبی نسبت به هم داریم. وقتی متن مستند آخرین تاج را در اختیارم گذاشتند و مطالعه کردم خیلی لذت بردم، زیرا احساس کردم کاملا طبق پژوهش اجرا شده است. بنابراین وقتی من خواستم متن را بخوانم کوشش کردم تا لحن گفتارم با تصاویر هم هماهنگ باشد. به عنوان مثال وقتی قرار است گوینده ای درباره اتفاقات 28مرداد بخواند باید لحنش کمی با غم همراه باشد، اما وقتی درباره سال های پیروزی انقلاب و شور و حال مردم می گوییم باید لحن گوینده متناسب با این حال و احوال مردم باشد. در مجموع من هم سعی کردم به سهم خودم ادای دین داشته باشم و لحن گفتارم کاملا با فضای مستند همخوانی داشته باشد.

فاطمه عودباشی - رسانه / روزنامه خبرنگاران