چند تصحیح پرطرفدار ادبیات ایران؛ نسخه هایی شبیه اصل - مجله 90 جعبه

به بهانه اثر نو این درخت تناور ادب فارسی، در این مطلب به تصحیح های شاخص مجموعه های پرطرفدار ادبیات کلاسیک فارسی و معرفی آن ها می پردازیم. هرکدام از این افراد، سال ها عمر خود را وقف تصحیح این آثار نموده اند که به معنی نزدیک سازی متن و اشعار کهن به زبان و بیان مولف است که گاه در طول زمان دستخوش تغییر یا جعل شده اند.

شاهنامه فردوسی، جلال خالقی مطلق

تا چندی پیش، نسخه های مسکو و ژول مول معتبرترین نسخه های شاهنامه فردوسی بودند، اما هم اکنون معتبرترین نسخه شاهنامه از آنِ پژوهشگر برجسته ایرانی، استاد جلال خالقی مطلق است. ایشان در طول 37 سال با استفاده از کهن ترین نسخه ها و با روش های علمی این اثر سترگ را پیراست و آن را به متنی که فردوسی سروده بود، نزدیک کرد.

پنج گنج نظامی، وحید دستگردی - بهروز ثروتیان

تا به امروز مصححان فراوانی به تصحیح پنج گنج نظامی اقدام نموده اند، اما پژوهشگران ادبیات فارسی، معتقدند هنوز ابهامات بسیاری در متن این پنج اثر وجود دارد که باید روشن شود. با این حال معتبرترین نسخه های تصحیح شده پنج گنج نظامی، تصحیح حسن وحید دستگردی و تصحیح بهروز ثروتیان است. تصحیح ثروتیان در لیست میراث مستند برنامه حافظه جهانی یونسکو ثبت شد.

آثارعطار نیشابوری، محمد رضا شفیعی کدکنی

استاد شفیعی کدکنی چهار دهه مشغول آنالیز آثار عطار است. از اولین آن که تصحیح مختارنامه است 39 سال می گذرد و او پنج تصحیح دیگر شامل منطق الطیر، الهی نامه، اسرارنامه، مصیبت نامه و رباعیات مختارنامه عطار را به انتها رسانده و حال نوبت تذکرة الاولیا است. پیش از این تنها دو تصحیح از دو اثر عطار به قلم هلموت ریتر و مرحوم گوهرین وجود داشت.

مثنوی و دیوان شمس، محمدعلی موحد

تا پیش از تصحیح مثنوی به دست محمدعلی موحد، معتبرترین تصحیح این اثر، از آنِ نیکلسون بود، اما هم اکنون معتبرترین تصحیح مثنوی، نسخه موحد است. معتبرترین تصحیح دیوان شمس نیز تصحیح استاد بدیع الزمان فروزانفر است که تنها متن انتقادی دیوان شمس است. گزیده و تفسیر شفیعی کدکنی بر غزلیات شمس نیز تصحیح نسخه فروزانفر است که شامل همه غزلیات نمی شود.

کلیات سعدی، غلامحسین یوسفی

قدیمی ترین نسخه ای که از کلیات سعدی وجود دارد به سال 720 هجری قمری برمی شود. با وجود این، هنوز جای یک تصحیح جامع و سالم از کلیات سعدی با همه نکته های نغز و حکیمانه شیخ اجل، خالی است. در هر حال، تصحیح گلستان و بوستان سعدی به قلم دکتر غلامحسین یوسفی معتبرترین داشته ادبی مان است که آن هم به علت در گذشت استاد به غزلیات سعدی نرسید و کامل نیست.

دیوان حافظ، محمد قزوینی - قاسم غنی

حافظ دلباخته های بزرگی دارد که سال ها برای تصحیح دیوانش زمان گذاشته اند. در میان تصحیح های سلیم نیساری، پرویز ناتل خانلری، بدیع الزمان فروزانفر و هوشنگ ابتهاج که بر دیوان حافظ نوشته شده، تصحیح علامه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی جزو معتخبرنگاران ست که از حدود 80 سال پیش تا به امروز، بیشتر شیرینی بکر اشعار حافظ و نه جنبه پژوهشی علمی را پیش چشم می گذارد.

پ