وپت رنپت: شکوه سال نو در تمدن مصر باستان - مجله 90 جعبه

مصریان باستان سال نو را با آیین های متنوع جشن می گرفتند. در این ضیافت های بزرگ، هدایایی نمادین رد و بدل می شد و مجسمه های خدایان را در معرض نور قرار می دادند.

اگر علاقمند به سفر با بهترین تور مصر هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم تور مصر از قاهره، اهرام ثلاثه و ابولهول دیدن کنید و بهترین تجربه سفر را داشته باشید.

مصریان باستان سال نو را با آیین های متنوع و پرشکوه جشن می گرفتند. این جشن ها اغلب شامل برگزاری ضیافت های بزرگ و تبادل هدایای نمادین میان افراد بود. یکی از مهم ترین مراسم این دوره، قرار دادن مجسمه های خدایان در معرض نور خورشید بود. این اقدام به عنوان نمادی از باز آفرینی و نو شدن قدرت الهی شناخته می شد و بر باورهای معنوی مردم تاثیر عمیقی داشت.

جشن های سال نو، میان مصریان باستان باشکوه خاصی، در نزدیکی اهرام جیزه (Giza) و سایر مکان های مقدس برگزار می شد؛ البته بعضی از سنت های قدیمی به جشن های امروزی شباهت دارد. حال این سوال پیش می آید، مصریان باستان چگونه سال نو را جشن می گرفتند و این جشن ها چه تفاوتی با مراسم امروزی داشت؟

وپت رنپت؛ جشن سال نو در مصر باستان

جشن سال نو در مصر باستان که با نام وِپِت رِنپِت (Wepet Renpet) یا گشایش سال (the opening of the year) شناخته می شد، شامل سنت هایی بود که بعضی از آن ها هنوز هم رایج اند. برای مثال، مصریان به دوستان و خانواده خود هدایا می دادند و پیغام های تبریک سال نو رد و بدل می کردند؛ اما بعضی آداب این جشن کاملا منحصر به فرهنگ آن ها بود. به عنوان نمونه، در گذشته مصریان، مجسمه خدایان را از معابد بیرون می آوردند تا بر اساس باورهایشان با نور خورشید باز آفرینی (regenerated) شوند.

جشن وپت رنپت یک ویژگی خاص دیگر نیز داشت. تاریخ آن در طول زمان تغییر می کرد و گاهی چندین بار در یک سال برگزار می شد. طبق آخرین اطلاعات به دست آمده، تا به امروز مصریان این جشن را در طول یک سال، سه بار نیز برگزار نموده اند.

وپت رنپت در تقویم مصریان باستان

تقویم مصریان باستان 365 روز در سال داشت؛ اما جشن وپت رنپت در طول زمان به طور تدریجی در فصول مختلف اقلیمی جابه جا شده بود و در نتیجه مصریان باستان، سال نو متغیری داشتند. خوان آنتونیو بلمونته (Juan Antonio Belmonte)، پژوهشگر موسسه اختر فیزیک جزایر قناری و نویسنده سیستم تقویمی مصر باستان، معتقد است، این تغییرات به علت نبود سال کبیسه رخ داده است.

تقویم مصریان باستان حدود 4,800 سال پیش ایجاد شد و جشن وپت رنپت نیز در آن تاریخ، هم زمان با انقلاب تابستانی (حدود 21 ژوئن) رخ داد. این رخداد، به طور تقریبی با طغیان سالانه رود نیل که منجر به آبیاری زمین های کشاورزی و رشد محصولات کشاورزی در مصر شده بود، هم زمان شد.

با شروع دوران پادشاهی میانه (Middle Kingdom؛ حدود 2030 تا 1640 پیش از میلاد)، جشن وپت رنپت، نزدیک به انقلاب زمستانی در ماه دسامبر رخ داد.

مصریان باستان در بعضی مواقع چندین جشن وپت رنپت را در یک سال برگزار می کردند. لئو دوپویت (Leo Depuydt)، استاد بازنشسته مصرشناسی و آشورشناسی از دانشگاه براون، گفت:

در معبد خنوم (Khnum) که با نام معبد اسنا (Esna) نیز شناخته می شود، واقع در جنوب اقصر (Luxor)، تقویمی روی دیوار معبد وجود دارد که سه جشن وپت رنپت را در یک سال نشان می دهد.

این تقویم به دوره ای بین اواسط قرن اول تا اواسط قرن سوم میلادی، زمانی که امپراتوری روم بر مصر حاکم بود، بازمی شود. در مقاله ای که دوپویت در سال 2003 میلادی در مجله مرکز تحقیقات آمریکایی در مصر منتشر کرد، وی این تقویم را چنین تفسیر کرد:

جشن های وپت رنپت در سه مناسبت مختلف و مهم برگزار می شدند؛ در اولین روز سال تقویمی، در روز تولد امپراتور روم، در زمان طلوع ستاره سیریوس (star Sirius؛ ستاره شباهنگ) از افق شرقی پس از یک دوره ناپدیدی چند ماهه.

جالب است بدانید، در سال 2023، باستان شناسان صحنه ای روی سقف این معبد کشف کردند که احتمالا نمایش اسطوره ای از سال نو در زمان طلوع ستاره سیریوس را نشان می دهد.

آداب و رسوم وپت رنپت در مصر باستان

جشن های مصریان باستان شامل پرستش خدایان و یادبود درگذشتگان بود. ماساشی فوکایا (Masashi Fukaya)، پژوهشگر مستقل، در رساله دکتری خود که در کتاب جشن های اوپت، دره و سال نو: کارنمودهای اجتماعی-مذهبی آن ها منتشر شده، شرح داده است که آثار به جا مانده از معابد جیزه (Giza) و سقاره (Saqqara)، جشن وپت رنپت را به عنوان یکی از جشن های مهم ذکر نموده اند.

در طول جشن وپت رنپت، مجسمه هایی که خدایان را نمایش می دادند، برای باز آفرینی به وسیله نور خورشید به فضای باز آورده می شدند؛ به عنوان مثال، روی پشت بام معابد قرار می گرفتند. سایمون کانر (Simon Connor)، باستان شناس موسسه فرانسوی باستان شناسی شرق (IFAO)، در کتاب خود مجسمه های مصر باستان: زندگی ها و مرگ های بسیار آن ها به این موضوع اشاره نموده است. کانر بعلاوه نوشته است که گاهی اوقات، در طول این جشن، مجسمه های قدیمی با مجسمه های نو جایگزین می شدند.

شب سال نو در مصر باستان با برگزاری ضیافت هایی پرشور همراه بود. بعضی از این صحنه ها در مقبره های باستانی مصر به تصویر کشیده شده اند. ماساشی فوکایا درباره این مراسم و سنت های آن اطلاعاتی ارائه داده است. یکی از مهم ترین آیین ها تبادل هدایایی بود که با آرزوی سال نو مبارک برای گیرندگان همراه می شد و نشان دهنده ارتباطات اجتماعی و ارزش های فرهنگی آن موقع بود.

جان بینز (John Baines)، استاد بازنشسته مصرشناسی از دانشگاه آکسفورد، به معرفی بطری هایی کوچک، به عنوان یکی از معروف ترین اشیای مرتبط با این جشن ها، پرداخته است. این بطری های سفال لعاب دار و عدسی شکل، اغلب دارای کتیبه هایی با پیغام های تبریک سال نو بودند.

بینز شرح می دهد که این بطری ها برای نگهداری مایعات با ظرفیت کم مانند روغن های معطر یا نوشیدنی ها طراحی می شدند که البته برای نگهداری روغن های معطر مناسب تر بودند. نمونه ای از این بطری ها که اکنون در موزه هنر متروپولیتن نیویورک (Metropolitan Museum of Art in New York City) واقع شده است، به نام یک کاهن با عنوان آمنهوتپ (Amenhotep) ساخته شده است و دارای کتیبه هایی است که از خدایان مونتو (Montu) و آمون-رع (Amun-Re) درخواست سالی مبارک برای او دارند. این بطری، احتمالا با عطر، روغن یا آب رود نیل پر شده بود و به عنوان هدیه ای خاص در جشن های سال نو استفاده می شد.

نتیجه‌گیری:

جشن وپت رنپت در مصر باستان، آیینه‌ای از زندگی، باورها و خلاقیت مردمانی است که تمدنی شگفت‌انگیز را در کنار رود نیل بنا کردند. از تبادل هدایای نمادین و برپایی ضیافت‌های پرشور گرفته تا بازآفرینی مجسمه‌های خدایان زیر نور خورشید، این مراسم نشان‌دهنده پیوند عمیق مصریان با طبیعت، خدایان و یکدیگر بود. هرچند تقویم متغیر و آداب منحصربه‌فرد این جشن با گذر زمان دگرگون شده، اما شباهت‌هایی چون آرزوی خیر و برکت برای سال جدید همچنان در فرهنگ‌های امروزی زنده است. وپت رنپت نه تنها یک جشن سال نو، بلکه روایتی از هویت و جاودانگی یک تمدن بزرگ است که هنوز هم ما را به شگفتی وا می‌دارد.