نشانه ها محکم وجود رودخانه ای خروشان در مریخ، عکس - مجله 90 جعبه

مریخ نورد ژورانگ (Zhurong) چین شواهدی را شناسایی نموده که نشان می دهند احتمالاً تا همین 400٬000 سال قبل تلماسه های مریخ دچار یخبندان سراسری می شدند. و در دوردست های غرب، استقامت ناسا نشانه هایی از یک آبراههٔ سریع و قوی پیدا نموده است که زمانی راهش را با حجم زیادی از آب به دهانهٔ جزیرو باز می کرد.

ساختارهای پوسته ای تلماسه ها، که اولین بار در 2021 دیده شدند، اخیرا در مقاله ای در ژورنال Science Advances توصیف شده اند. ژورانگ، که در ماه می 2021 روی مریخ فرود آمد، درحال حاضر پس از شکست در بیدار شدن از یک خواب زمستانی برنامه ریزی شده، احتمالاً به دلیل تجمع گرد و خاک روی پنل های خورشیدی اش بلااستفاده است.

رودخانه ای که استقامت در ناحیه ای دیگر کشف نموده، به نظر بزرگ ترین رودخانهٔ تاریخ مریخ بود؛ با عمق بیش از 20 متر در بعضی نقاط، براساس ارتفاع سازندهای سنگی که دانشمندان باور دارند آب تَل های حفظ شده هستند.

یانی رادبا (Jani Radebaugh)، پژوهشگر دانشگاه بریگم یانگ در استان یوتای آمریکا می گوید هردو یافته این حقیقت را نشان می دهند که گذاشتن چیزها روی سطح سیاره های دیگر واقعاً ارزشمند است. ما هر بار با این کار چیزی نو یاد می گیریم.

یخبندان روی تلماسه ها

وقتی چین کاوشگر ژورانگ خود را در یوتوپیا پلانتیا (Utopia Planetia) فرود آورد، شبهاتی در میان پژوهشگران مریخ دربارهٔ انتخاب مکان فرود به وجود آمد. با این که رصدهای فضایی راه به نظریه هایی گشوده بود که از سیلاب ها یا حتی حضور اقیانوس در این منطقه می گفتند، کانی های غنی از آب شناسایی نشدند.

زمان زیادی لازم نبود تا ژورانگ خود را اثبات کند. کاوشگر تقریباً بلافاصله خصوصیاتی را شناسایی کرد که حاکی از حضور آب در نزدیکی سطح بودند و پژوهشگران به سرعت خبر از کانی های هیدراته در ناحیه دادند. شواهد رادار نفوذ به زمین کاوشگر نیز به سیلی ناگهانی در حدود سه میلیارد سال پیش اشاره داشتند.

حالا ژورانگ علائم بیشتری از آب روی سطح مریخ یافته است، آن هم از زمان هایی نزدیک تر. تلماسه های نزدیک مریخ نورد پوسته ای دارند که احتمالاً از برخورد کانی ها با آب به وجود آمده است. آن آب می توانسته از یخبندان هایی بیاید که در گذشته روی تلماسه ها شکل گرفته بودند، یا صدهاهزار سال قبل به صورت برف باریده باشند، زمانی که زاویه چرخش سیاره اجازهٔ بارش برف را در ناحیه می داد. اگر یخبندان یا برف با نمک ها ترکیب و نقطهٔ ذوب شان کم شده باشد، تغییرات دما روی مریخ می توانسته باعث آب شدن آنها شود.

رادبا، که روی تلماسه ها پژوهش می نماید، می گوید پوسته ها ساختاری چندضلعی دارند که ترک هایشان نشان می دهد احتمالاً در طول زمان بارها منبسط و منقبض شده اندگ مثل ترک های گِل. وجود این نوع ساختار انبساط و انقباض نشان می دهد که خیس و خشک شدن های نسبتاً تازه یا مدرنی در این نواحی تلماسه ای وجود دارد. مشاهدات آب وهوایی مریخ نورد نشان می دهند که بخار آب می تواند حتی امروز نیز در نزدیکی ناحیهٔ فرود یخبندان ایجاد کند.

گرچه این که آب مایع می شد یا نه همچنان معین نیست. طبق گفتهٔ رالف میلیکن (Ralph Milliken)، دانشمند سیاره ای در دانشگاه بروان و عضو مأموریت کنجکاوی ناسا، غبار مریخ غنی از کانی هایی است که می توانند بخار آب را از هوا جذب نمایند. اگر آن ماده تلماسه ها را پوشیانده باشد، تغییرات فصلی رطوبت می تواند باعث شود غبار بخار آب را جذب و دوباره آزاد نمایند بدون آن که بخار هیچ گاه مایع شود.

اما رادبا گمان می برد که احتمالاً برای نفوذ به درون ترک ها و منبسط کردن آنها، آب مایع لازم بوده است. او می گوید مقدر زیادی احتیاج ندارید، فقط این باید بارها و بارها رخ دهد.

طبق گفتهٔ رادبا، پوسته ها و ساختارهای چندضلعی مشابهی در نقاط زیاد دیگری روی مریخ دیده شده اند، اما تماشا آنها روی تلماسه ها سابقه نداشته است.

میلیکن می گوید این ها احتمالاً چیزهایی هستند که در نقاط متفاوتی روی مریخ شکل می گیرند. این می تواند فرایندی باشد که می توانسته در بخش های زیادی از سیاره در گذشتهٔ ژئولوژیکی نزدیکی در جریان بوده باشد.

بعلاوه به نظر می رسد این پوسته ها مسئول چسبیدن تلماسه ها به جای خود هستند. تلماسه های مریخ در نواحی دیگر علائمی از حرکات تازه در خود دارند، اما تلماسه هایی که ژورانگ کاوش می کرد در زمان متوقف شده اند.

شیائوگوانگ شین (Xiaoguang Qin)، دانشمند سیاره ای آموزشگاه علوم چین در پکن و سرپرست پژوهش نو، می گوید مریخ نورد شرح نوی برای این سوال فراهم نموده است که چرا تلماسه ها از حرکت ایستاده اند.

تیم ژورانگ از دهانه های اطراف استفاده کرد و سن تلماسه های منجمد رابین 0.4 تا 1.5 میلیون سال تخمین زد؛ چشم بر هم زدنی در مقیاس ژئولوژیکی. اما همه نمی توانند چنین تاریخ نزدیکی را بپذیرند.

جک ماسترد (Jack Mustard)، ژئولوژیست دانشگاه براون، می گوید که با توجه به این قدمت اندک من بسیار شکاکم. او اشاره می نماید که تاریخ یابی با استفاده از دهانه ها حاشیهٔ خطای بسیار زیادی دارد.

حتی بدون دهانه ها، رادبا و میلیکن گمان می برند که تلماسه ها نسبتاً جوان هستند. در زمان کافی، فرسایش باد پوسته را می زداید و تلماسه ها می توانند دوباره حرکت نمایند.

میلیکن می گوید این ها قطعاً پدیده هایی هستند بسیار جوان تر از سنگ هایی که استقامت امروز در آنها کاوش می نماید، یا کنجکاوی سال های قبل در آنها کاوش می کرد.

رودخانه ای مواج

همزمان که ژورانگ درحال آنالیز خیس خوردن مکرر تلماسه ها بود، استقامت بقایای یک جریان قدرتمند را کاوش می کرد.

دانشمندان گمان می برند بعد از برخوردی که دهانهٔ جزیرو را ایجاد کرد، آب از شبکهٔ دره های کناری وارد محل شد و دریاچه ای عمیق را میلیاردها سال قبل به وجود آورد. زمانی که آب هنوز در سرتاسر سطح سیاره جریان داشت. پرسی (مخفف Perseverance یا استقامت) در ناحیه ای می شود که آب وارد دریاچه می شد، در جستجوی سرنخ هایی دربارهٔ این که آب چگونه در سطح خشک و بیابانی امروز سیاره مایع می ماند. آیا آب به آرامی و طی میلیون ها سال وارد شد یا در یک واقعهٔ ناگهانی و انفجاری؟

تصاویری که استقامت در فوریه و مارس گرفته است شواهدی فراهم می نمایند از حداقل یک جریان سریع و خشمگین. سنگ های غول پیکر، که همراه با آب رودخانه جابجا شدند، در نوارهایی منحنی افتاده بودند، مانند ردیف های کمانی سنگ ته نشین شده در بستر رودها. سایز سنگ ها نشان از قدرت مقاومت ناپذیری دارند که آب هنگام هجوم به دریاچهٔ داخل دهانه از خود نشان داده بود.

میلیکن می گوید اگر صخره هایی چند متری داشته باشید، احتمالاً نمی توانید با تنها یک اینچ آب آنها را حرکت دهید.

کاترین استک مورگان (Kathryn Stack Morgan)، جانشین دانشمند پروژهٔ مریخ نورد استقامت ناسا، می گوید جریان احتمالاً جایی که رودخانه به دریاچه می رسید از همه قوی تر بود، پس منطقی است که سنگ های بزرگ تر آن جا افتاده باشند. با ترکیب رودخانه با دریاچه، رودخانه آرام تر می شد و ذرات کوچک تر را دورتر می انداخت.

این ناحیه، که به تازگی پناهگاه اسکرینکل (Skrinkle Haven) نام گرفته است، توجه ژئولوژیست ها را بیش از 15 سال به خود جلب نموده. نوارهای سنگ آن می توانند بقایای یک پدیدهٔ رودخانه ای مشترک باشند: آب تَل ها. این سازندها زمانی شکل می گیرند که مواد داخل آب در پایین دست در لبه ها یا میان رودخانه انباشته می شوند.

این آب تل های حفظ شده می توانند چیزهای زیادی دربارهٔ چگونگی تکامل رودخانهٔ خود در طول زمان برملا نمایند. اگر آبراهه پیچ بخورد، تل ها با ساحل جابجا می شوند. جریان های سریع تر تل ها را در طول زمان به پایین دست می رانند و ردی از مسیرهای متفاوت که آب آنها را بریده به جا می ماند.

یکی از نفس گیرترین نمونه های تصاویر نو پاین استند (Pinestand) است، سازندی بزرگ با ارتفاع 20 متر. در 400 متری پایین دست پناهگاه اسکرینکل، پاین استند می تواند رسوب بزرگی از سنگ و خاک رودخانه باشد. این سازند به بلندی یک ساختمان شش طبقه می توانسته به طور کامل زیر آب بوده باشد.

استقامت نمونه ای از پناهگاه اسکرینکل تهیه نموده است که روزی به زمین فرستاده شود.

هرچند شواهد رودخانه ای سریع نمی تواند خبر خوبی برای آنهایی باشد که امید به یافتن حیات در آن سایت دارند. ماسترد می گوید این نوع سیستم ها در حفظ شواهد مواد ارگانیک خوب نیستند.

با این حال، این ناحیه اطلاعات نوی را دربارهٔ مقیاس و دینامیک رودخانه های کهن مریخی فراهم نموده است.

5858